خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ- محمد فیروزی

روز جمعه از سوی فرهاد مجیدی، فوتبالیست مشهور و یکی از سلبریتی های فضای مجازی که قریب به ۱.۵ میلیون نفر فالوور در شبکه اجتماعی اینستاگرام دارد، در قالب یک پست، فیلمی منتشر شد که نشان می داد وی هنگام برخورد با ایست پلیس گشت راهوور با ماموران این نیرو در بحث و جدل قرار گرفته است. این بازیکن که در سوابق حرفه ای وی بازی برای تیم های مطرح داخلی و خارجی فوتبال دیده می شود، در توضیح این فیلم در صفحه شخصی اش ضمن قدردانی از ماموران ناجا، ماجرا را به این شکل شرح داده بود که بعد از رسیدنش به فرودگاه مهرآباد تهران در یکی از اتوبان ها به سمت منزلش می رفته است که پلیس او را متوقف می کند و با برخوردی بی ادبانه و توهین آمیز از او می خواهند تست الکل بدهد.

مطالبه گری یک سلبریتی

مجیدی ادامه داده است که تست الکل هم داده و بعد از معرفی خودش در حالی که قصد توضیح داشته است با ادبیات نامناسب از سوی مامور مواجه می شود و به او می گویند که سرعت زیادی داشته است. بنابراین مجیدی هم ضمن احترام به قانون از گفت و گویش با ماموران پلیس فیلمی تهیه می کند تا به مراجع مربوطه بدهد.

البته به نظر می رسد این بازیکن فوتبال قبل از اینکه این فیلم را در اختیار مراجع قانونی بدهد اقدام به انتشار آن می کند، چرا که روز تهیه و انتشار این فیلم جمعه بوده است و در عمل امکان اقدام قانونی با آن فیلم هنوز فرانرسیده بود. با این حال مجیدی در پست خود از سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ خود می خواهد با کلیه مامورانی که در لباس پلیس رفتار بی ادبانه ای دارند، برخورد شود.

چند ساعت بعد از اولین پست مجیدی، او پست دیگری منتشر می کند که این بار عکس سردار رحیمی با نگاهی به لنز دوربین عکاسی در حال سلام نظامی منتشر شده است. مجیدی هم با توضیحاتی که بی شباهت به پست اولش نیست اما این بار رنگ و بوی انتقادی بیشتری به پلیس دارد متنی را منتشر کرد که هم نشان دهنده احترام وی به قانون و شان پلیس بود و هم تلاش می کرد به پلیس گوشزد کند عکس العمل مامورانش زیر ذره بین مردم قرار گرفته است.

واکنش مخاطبان به فیلم مجیدی

در حالی که مجیدی طی چند ساعت با پست های خود به سرعت در کانون توجه مخاطبان صفحه شخصی اش و مردم قرار گرفت. هشتگ هایی هم در این خصوص تولید شد که اغلب دربردارنده بخش هایی از اسم این بازیکن بود. برخی مخاطبان هم در شبکه های مختلف اجتماعی همچون توئیتر و اینستاگرام به بحث، گفت و گو و حتی مجادله پیرامون این عملکرد وی در خصوص انتشار فیلم پرداختند. در بعضی کانال های تلگرامی هم جوک هایی ساخته شد که اغلب نشان می داد اقدام فرهاد مجیدی مورد قضاوت منفی مخاطبان قرار گرفته است.

توضیحات رسانه ای شده پلیس

معاون اجتماعی پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا هم ترجیح داد در خصوص ویدئوی منتشر شده موضع گیری رسمی تری داشته باشد. به همین خاطر سرهنگ عین الله جهانی در گفت و گو با خبرگزاری ایسنا، اعلام کرد با افسر گشت مربوطه تماس گرفته است و زمان و مکان این ماجرا مشخص شده است.

جهانی که تاکید داشت عملکرد مامور پلیس گشت راهور درست بوده است با تاکید بر برابری همه در برابر قانون، این طور توضیح می دهد: برابر قانون مامور پلیس راهور از راننده درخواست کرده تا در دستگاه تست سلامت فوت کند، متأسفانه آقای مجیدی از پذیرش درخواست مامور پلیس راهور خودداری کرده و به این دلیل که فوتبالیست مطرحی است این کار را انجام نمی‌دهد و شروع به فیلم گرفتن از مامور پلیس راهنمایی و رانندگی کرده است.

وی در مورد سرعت خودروی مجیدی با بیان اینکه او با سرعت ۱۳۰ کلیومتر بر ساعت رانندگی می کرده در حالی که در اتوبان مدرس سرعت مجاز ۸۰ کیلومتر در ساعت است، از انتقال خودروی وی به پارکینگ صحبت می کند. در حالی که سرهنگ جهانی افسر پلیس گشت راهور را مقصر نمی داند.

کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی

تا اینجا شرح آنچه بود که از بعد از ظهر جمعه از طریق رسانه ها و شبکه های اجتماعی منعکس شد و متعاقب خود افکار عمومی را تحت تاثیر قرار می داد. از نگاه برخی فرهاد مجیدی انتظار نا به جایی داشته است و به محض درخواست مامور پلیس باید بدون چون و چرا مطیع خواست آنها می شده است. برخی هم او را همچون بسیاری سلبریتی های دیگر فردی مغرور و خودخواه می دانستند که خود را فراتر از قانون می دانند. البته در مقابل این دو دسته طیفی هم با او همدل بودند و شاید بنا به تجربه های شخصی معتقد بودند که در میان ماموران پلیس برخی رفتارهای بی ادبانه ای دارند. بنا به همین دیدگاه ها فیلمی که فرهاد مجیدی منتشر کرد مورد قضاوت قرار گرفت.

اما صرف نظر از اینکه قضاوت های شخصی در مورد این فیلم چه باشد، کل این بازه تهیه فیلم، انتشار آن، واکنش مخاطبان، واکنش رسانه ها و در نهایت واکنش پلیس را می توان یک اتفاق خوب و از جمله کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی در مطالبه گری و دریافت پاسخ در نظر گرفت.

دو نکته مثبت در تولید این فیلم

یک نکته مثبت در تهیه این فیلم مقاومت نکردن ماموران پلیس برای فیلم برداری با گوشی تلفن همراه است. چرا که اگر یکی از آنها مقاومت می کردند، امروز این فیلم تهیه نشده بود و عملکرد پلیس در نیمه های شب مورد قضاوت نمی گرفت. نیروهای پلیس به این دلیل که می توانند در مواقع لزوم از قوه قهریه استفاده کنند همواره عملکردشان دارای حساسیت است. گاهی رفتار نیروهای پلیس متقابل بین پلیس و مردم یک کشور ملاک پذیرش و نپذیرفتن نظام سیاسی حاکم در کشوری از جانب مردم است. این فیلم فرصت مناسبی برای همین قضاوت ها فراهم کرد.

نکته مثبت دیگر در تهیه این فیلم را می توان از این زاویه ارزیابی کرد که یک چهره شناخته شده و البته محبوب با طرفداران میلیونی در یکی از شبکه های اجتماعی هم ممکن است فیلمی را تهیه کند اما نباید انتظار داشته باشد که به طور حتم با واکنش مثبت حتی طرفدارانش مواجه می شود. همان طور که کامنت های زیر پست مجیدی نشان می دهد حتی هواداران تیم فوتبالی که وی برایش بازی کرده است نیز تنها به این دلیل که او فوتبالیست در آن تیم بوده است مورد استقبال قرار نداده اند. به نوعی رفتار مخاطبان مجیدی و البته افکار عمومی بیش از آنکه جلوه احساسی داشته باشد برگرفته از قوه استدلال و ارزیابی شان بود.

درس هایی که این فیلم به بقیه شهروندان می دهد

باید توجه داشت که کارکنان دولت، ماموران نیروهای نظامی و انتظامی و حتی صاحبان مشاغل آزاد (بخش خصوصی) ضمن اینکه وظایف خطیری دارند و باید مسئولیت خود را به درستی انجام دهند، نیاز به نظارت دارند. امروز علاوه بر اینکه بعضی ساز و کارها برای نظارت بر رفتار افراد شاغل در یک سمت پیش بینی شده است. استفاده درست از ابزار آلات تکنولوژی همچون دوربین عکاسی و فیلم بردای تلفن های همراه و امکانات ضبط صدا دستگاه های تلفن در صورتی که درست و به جا استفاده شوند، می توانند در حل بسیاری معضلات اجتماعی کمک کنند.

البته باید توجه داشت که تهیه عکس، فیلم و فایل صوتی از یک کارمند دولتی و یا فرد غیر شاغل خارج از دولت دارای محدودیت ها و به عبارت های بهتر ملاحظاتی است. به این معنی که به راحتی نمی توان هرجا که ماموری مرتکب قصوری می شود با تصویربرداری توسط دوربین فیلم برداری عکس العمل او را تحت تعقیب قرار داد. در وهله اول تصویربرداری نباید حریم خصوصی کسی را نقض کند، به عنوان مثال همان طور که اجازه نداریم داخل خانه افراد را ببینیم، حق فیلم برداری از خانه آن فرد را هم نداریم.

نکته بعدی نقض نکردن امنیت ملی است، به این معنی که تهیه فیلم از اماکنی که جنبه امنیتی، نظامی و دفاعی دارند و تهیه آن فیلم می تواند اطلاعاتی به دشمنان کشور بدهد، ممنوع است.

هرچند هدف این گزارش اشاره به ظرفیت های بالقوه ای است که ابزارهای تکنولوژی برای نظارت همگانی و عملکرد افراد شاغل در یک جامعه فراهم کرده است.  اما اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که تهیه فیلم و عکس از کودکان که قادر به تشخیص حقوق خود نیستند بدون اجازه والدین و سرپرست آنها عمل درستی نیست و در بعضی کشورها اقدامی مجرمانه است.

اگر تهیه فیلم و ثبت و ضبط اطلاعات در برخی اماکن عمومی و نقاطی که افراد شاغلی آنجا هستند با رعایت محدودیت ها به یک عمل پذیرفته شده تبدیل شود. بازهم باید توجه داشت که استفاده از چنین فیلم هایی در شبکه های اجتماعی به عنوان راه حل آخر است. به خصوص برای شهروندان معمولی جامعه؛ چرا که هدف از تهیه این فیلم ها نباید بر اساس انتقام شخصی باشد. از سویی هم افراد معمولی اغلب در شبکه های اجتماعی مخاطب کمی دارند، بنابراین در صورت به اشتراک گذاشتن محتوایی همچون فیلم هم شانس زیادی برای جریان سازی ندارند.

شهروند خبرنگار باشید

بنابراین بهترین پیشنهاد این است که شهروندان فیلم ها و سایر محتوایشان را که جنبه مستندات پیدا کرده است در وهله اول فقط در اختیار رسانه های معتبر داخلی (و نه خارجی!) قرار دهند. یکی از دلایلی که همکاری با رسانه های خارجی به شهروندان معمولی توصیه نمی شود، اهداف مغرضانه آنهاست که گاهی تا زمینه چینی برای جاسوسی در داخل هم پیش می رود. به این ترتیب شهروندان یک جامعه با در اختیار گذاشتن محتوایشان از کاستی هایی که در جامعه وجود دارد یا کم کاری مسئولان نقش مهم شهروند خبرنگاری را ایفا خواهند کرد.

سراغ ناظران قانونی جامعه رفتن

در گام بعدی شهروندانی که از پیچ و خم های اداری سر در می آورند، یا با پیچیدگی های اداری آشنا هستند، همچون نهادهای ناظر مرتبط با دستگاهی که در آن کم کاری مشاهده کردند مورد تماس قرار دهند. این اقدام به این منظور است که آنها به نهاد ناظر گزارش دهند در زیرمجموعه آن دستگاه نواقصی دیده اند که برایش مستندات تهیه کردند. این اقدام به طور حتم فراتر از انتقام گیری از شخص یا دستگاه است و با هدف رفع معضل است. اما این گام را می توان برای پیگیری مشکلات شخصی هم دنبال کرد.

در پایان باید یکبار دیگر تاکید کرد که تلفن های همراه هوشمند و اینترنت به عنوان پدیده های دوران جدید مطرح هستند که توانستند زندگی انسان را دگرگون کنند. شاید سیاستگذاران فرهنگی جامعه پیرامون مضرات شبکه های اجتماعی بسیار گفته اند. اما مد نظر قرار دادن این نکته مهم است که ابزارهای تکنولوژی و دستاوردهای آن تنها یک ابزار هستند، این نحوه استفاده کردن اعضای جامعه است که به آنها ارزش می دهد یا از ارزش آن می کاهد. شاید همان طور که در یک صحنه تصادف هنگامی که مصدومان نیاز به کمک دارند، تماشاچی بودن و فیلم گرفتن اقدامی به دور از اخلاق و انسانیت است، بالارفتن سعه صدر مسئولان و فعال شدن شهروند خبرنگاران در جامعه یک گام به سمت پیشرفت مدنی جامعه و اصلاح نواقص آن با هزینه های خیلی کم است.