به نقل از سایت اخبار رسانه : به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، سواد رسانه‌ای از جمله موضوعات مهم برای عموم جامعه است که کمک می‌کند هر فرد خودش در مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای بتواند اهداف انتشار پیام توسط رسانه را کشف کند و تأثیرپذیری از آن آگاهانه عمل کند.
تاریخچه سواد رسانه‌ای به سال ۱۹۶۵ باز می‌گردد، اولین بار «مارشال مک لوهان» در کتاب خود با عنوان «درک رسانه: گسترش ابعاد وجودی انسان» از این عبارت استفاده کرد و نوشت: «زمانی که دهکدۀ جهانی تحقیق پید کند، لازم است انسان‌ها به سواد جدیدی بنام سواد رسانه‌ای دست پیدا کنند.»
در مورد تاریخچه ورود آموزش سواد رسانه‌ای به مردم می‌توان انگلیس را پیشتاز قلمداد کرد، چرا که اولین بار در سال ۱۹۲۹ یک گروه آموزشی در لندن از معلمان خواست مهارت‌های خاص تحلیل و ارزش گذاری فیلم را به دانش آموزان آموزش دهند. البته در تاریخچه سواد رسانه‌ای بعدها کشورهای دیگر غربی از انگلیس پیش افتادند. به عنوان مثال امروز یکی از جنبش‌های قوی در سواد رسانه‌ای در کانادا موسوی به «شبکه آگاهی رسانه‌ای» قرار دارد.
کشورهایی از جمله انگلیس و استرالیا گفته می‌شود در زمره پیشگامان و سرآمدان آموزش سواد رسانه‌ای هستند، تا حدی این رشد خود را وامدار انجمن‌های و مؤسسات تخصصی در حوزه سواد رسانه‌ای هستند. البته امروز این انجمن‌ها فقط مختص کشورهای غربی نیستند و در سایر کشورها نیز پایگاه‌های غیر دولتی برای آموزش سواد رسانه‌ای و فعالیت در این حیطه بوجود آمده است. زلاندنو، شیلی، هند، اسکاتلند، آفریقای جنوبی، ژاپن، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و اردن از جمله کشورهایی هستند که به واسطه شکل گیری انجمن‌های سواد رسانه‌ای فعالیت خوبی را آغاز کرده‌اند.
نقش موثر انجمن سواد رسانه ای
در ایران هم با وجود گذشت سه دهه از گسترش موضوع آموزش سواد رسانه‌ای به عموم مردم، طی سال‌های اخیر ضرورت این موضوع درک شده است و «انجمن سواد رسانه ای» به عنوان متولی فعالیت در این حیطه مشغول کار شده است.
از تازه‌ترین فعالیت‌های این انجمن در ایران انتشار الکترونیکی بیش از ۸۰ عنوان کتاب رایگان در حوزه رسانه، فضای مجازی و سواد رسانه‌ای (به مدت یکماه) بود که از این میان ۵ عنوان بیشترین میزان استقبال مخاطبان را به همراه داشته است و خبرگزاری مهر برای کمک به معرفی بهتر این کتاب‌ها به مخاطبانش و علاقمندان به این حوزه مشخصات کلی این کتاب‌ها را منتشر می‌کند.
- کتاب «فضای مجازی و سواد رسانه ای» نوشته جابر پوریانی، معصومه نصیری
- کتاب «سواد رسانه‌ای و خانواده» نوشته معصومه نصیری
- کتاب «سواد رسانه‌ای در عصر دیجیتال» ترجمه علی شایان فر
- کتاب «سواد رسانه‌ای و مدیریت بحران» نوشته مصطفی ساوه درودی و مرتضی چشمه نور
- کتاب «عملیات روانی از نظریه تا عمل» نوشته محمد میرسمیعی و جابر پوریانی
این پنج کتاب محصول انتشارات پشتیبان است که تا کنون ۱۹ هزار و ۳۹۸ بار در مدت یکماه به طور رایگان دانلود شده است و ارزش فروش این کتاب ها طی این مدت معادل ۱۰۳ میلیون و ۳۷۳ هزار تومان بوده است.
آموزشی برای کشف پیام های رسانه
در کتاب «فضای مجازی و سواد رسانه ای» انواع رسانه های اینترنتی، شبکه های اجتماعی، اصول اخلاقی و پیامدهای دنیای آنلاین مورد توجه قرار گرفته است. پوریانی و نصیری به همراه مرتضی چشمه نور در این اثر به دنبال این هستند که به مخاطب خود بگویند سواد رسانه‌ای مجموعه‌ای از مهارت‌های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد و یک مهارت ضروری در دنیای امروزی به شمار می‌رود. برای حرکت در محیط رسانه‌ای پیچیده‌ی امروز باید قادر به درک بهتر پیام‌های رسانه‌ای باشیم.
همچنین این اثر می گوید افراد با سواد رسانه‌ای قادر به کشف پیام‌های پیچیده موجود در محتوای تلوزیون، رادیو، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، اینترنت و سایر رسانه‌های مستقل خواهند شد. آنها همچنین می‌توانند رسانه‌های خود را ایجاد کرده و در شکل گیری فرهنگ رسانه‌ای مشارکت فعالانه داشته باشند، این امر سبب می‌شود مردم از حالت مصرفی خارج شده، از رسانه‌ها به صورت هوشمندانه بهره‌مند شوند.
رسانه و کارکردهای آن، کلیاتی در مورد اینترنت و فضای مجازی، آشنایی با مفاهیم سواد رسانه ای، اصول کاربردی سواد رسانه ای، رسانه ها و نحوه تأثیرگذاری بر مخاطب، فضای مجازی؛ فرصت ها و تهدیدات، فضای مجازی و خانواده، فضای مجازی و اعتیاد آنلاین، شبکه های اجتماعی و هویت مجازی، اصول اولیه حضور در شبکه های اجتماعی، اصول اخلاق در فضای مجازی، حقوق مخاطب در فضای مجازی، سوادرسانه ای و سبک زندگی اسلامی و سواد رسانه ای و دفاع فرهنگی عناوین اصلی ۱۴ فصل این کتاب هستند.
نهادینه کردن ۵ سوال مهم درباره سواد رسانه ای
معصومه نصیری در کتاب «سواد رسانه ای و خانواده» به عنوان یک نویسنده به دنبال این است که نیازهای تک تک افراد جامعه برای کسب مهارت در مواجهه با محتوای تولید شده از سوی رسانه های را بیاموزند. در این کتاب پنج سوال و پنج نکته طلایی که باید افراد مدام در مواجه با پیام‌های رسانه‌ای از خودشان بپرسند در آغاز هر فصل تکرار شده است و نویسنده می خواهد با نهادینه سازی آن نزد مخاطب کتاب که در بعد وسیع تر مخاطب رسانه هاست بدون بینش نباشد.
در بخش‌هایی از این کتاب، روی سخن نویسنده با والدین است چرا که کودکان برای آموزش سواد رسانه ای مهم هستند، به عبارتی کتاب می خواهد بگوید اگر افراد بتوانند با آموزش فرزندان آنها را مقابل آسیب های رسانه ای و فضای مجازی واکسینه کنند، کمتر باید نگران بیماری های ناشی از این فضا بود.
یکی از اهداف این کتاب این است که مخاطبان رسانه ای یاد بگیرند در پرتو برخورد هوشمندانه با رسانه به ایجاد ارتباط دوسویه و مشارکت جویانه با رسانه بپردازند و در تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه نقش آفرین شوند.
توصیه ای در مورد کتاب سواد رسانه ای و خانواده این است که این اثر به عنوان یک واکسن محافظت کننده بیماری است، به این معنی که آنها را در مقابل بی اطلاعی شان در فضای رسانه ای و شبکه های اجتماعی مقاوم می کند.
آنچه درباره سواد رسانه‌ای باید بدانیم، چند اصل طلایی درباره سواد رسانه‌ای، رسانه‌ها چگونه مخاطب را اداره می‌کنند؟، اما و اگرهای فضای مجازی، رژیم خانوادگی مصرف فضای مجازی، نشانه هایی که باید شما را حساس کند، برای والدین نگران، شبکه‌های اجتماعی با هویت شما چه می‌کنند؟، اصول اولیه حضور در شبکه‌های اجتماعی، پانزده اصل اخلاقی در فضای مجازی و مهارت‌های انسان ۲۰۲۰ عناوین دوازده فصل این کتاب هستند.
کمک سواد رسانه ای به مشارکت دموکراتیک
کتاب «سواد رسانه ای در عصر دیجیتال» (Media and information literacy in the digital) عنوان کتابی است که «مارلین لویکو» آن را به رشته تحریر در آورده و علی شایان فر هم ترجمه آن را برعهده گرفته است. این کتاب به موضوع مهم سواد رسانه‌ای و (یا سوادآموزی در فضای مجازی) می پردازد و مهارت های افراد را در زمانی که از رسانه های اجتماعی استفاده می کنند پرورش می دهد.
امروز تکنولوژی رسانه‌ای به منزلۀ یکی از مهم‌ترین عوامل تغییر، چنان با زندگی مردم در جوامع مختلف عجین شده است که بی‌توجهی به آن چالشی را در جامعه مبتنی بر کارآفرینی و فناوری و ابعاد مختلف آن ایجاد خواهد کرد. فضای مجازی نیز، به عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ بشر در عرصه‌ی تکنولوژی رسانه‌ای، تأثیری شگرف بر زندگی بشر در جوامع پیشرفته و کشورهای در حال توسعه داشته است. از این منظر از آنجایی که عموم افراد در جامعه، همزمان با پیشرفت تکنولوژی، در راستای افزایش سطح دانش و آگاهی و به روز نمودن اطلاعات خود، وارد فضای مجازی شده‌اند و به محتوای مورد نظر دسترسی دارند، با این کتاب یاد می گیرند که از سواد کافی برخوردار باشند و در از تأثیرپذیری منفی رسانه های نوین خود را در امان نگه دارند.
در این کتاب هم موضوع مشارکت افراد در جوامع دموکراتیک با ابزارهای رسانه ای و شبکه های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است، بر همین اساس در بخشی از کتاب آمده است: «اگر می‌خواهیم که تنوع رسانه به طور مؤثری با شکل‌گیری عقاید در یک جامعه دموکراتیک ارتباط پیدا کند، سیاست‌های ارتباطی باید با هدف افزایش تمایل شهروندان برای انجام مسئولیت‌های دموکراتیک باشد و همچنین با افزایش میزان احترامی که رسانه به لحاظ فرهنگی برای گروه‌های مختلف قائل است.»
کتاب اخیر شامل یک مقدمه و چکیده بوده و سپس به موضوعاتی همچون سواد رسانه ای- اطلاعاتی و آموزش دائمی آن، آموزش سواد رسانه ای و سواد اطلاعاتی به عنوان مقولاتی همگرا، توزیع مجدد قدرت و کثرتگرایی در رسانه های دیجیتال و عصر دیجیتال پرداخته می شود.
علاقه بحران آفرینان به قدرت رسانه
کتاب «سواد رسانه ای و مدیریت بحران» که یک کار تیمی است تلاش می کند ذهن مخاطبان را با قدرت رسانه در فضای بحران آشنا کند. مطالعه این کتاب بیشتر برای مدیران، کارشناسان رسانه، کارگزاران سیاسی مناسب است. به یک عبارت دیگر افرادی که به واسطه شغل شان موظف هستند در جامعه امنیت برقرار و در شرایط مختلف آن را حفظ کنند، طیف اصلی مخاطبان این کتاب هستند.
این کتاب به دنبال تببین این موضوع است که قدرت رسانه در زمان بروز بحران، تأثیرگذاری بر بحران و کنترل آن به عنوان یکی از راکان مهم قدرت نرم افزاری ویژه مورد توجه دو قطب سازندگان و مقابله کنندگان با بحران بوده است.با توجه به این مهم و کارکرد رسانه در زمان بحران، نویسندگان این کتاب برای ارائه تصویری از قدرت رسانه در زمان بحران تلاش دارند تا این مطلب را از طریق بررسی موضوعات اثرگذار در بحران، مورد بررسی قرار دهند.
در بخشی از این کتاب آمده است: «اطلاعات و افکاری که رسانه‌ها در جامعه منتشر می‌کنند فقط بازتابی از جهان اجتماعی نیست بلکه یکی از عوامل و نیروهای مؤثر در شکل جهان اجتماعی است. رسانه‌ها در بازاندیشی تفکرات مدرن نقشی محوری دارند و گزینه‌های انتخاب افراد را مشخص کرده و سبک‌های زندگی جدیدی را معرفی می‌کنند. از این رو اصلی‌ترین عامل به هم وابستگی انسان انقلاب ارتباطات است. به همین دلیل نقش رسانه‌های همگانی در ارتقای امنیت ملی و همبستگی ملی بیشتر تابع قدرت رسانه‌ای است و می‌توان از آن برای تضعیف دشمن و همچنین برای بهره‌گیری از توان و ظرفیت خودی نیز به خوبی استفاده نمود. همبستگی و وفاق ملی به عنوان پدیده‌ای اجتماعی، از لوازم و نتایج قطعی و حتمی توسعه همه جانبه و امنیت ملی است. وفاق ملی که انسجام و همبستگی جامعه را پایدار می‌کند، بنیاد آن بر حضور و قبول ارزش‌های مشترک قرار دارد؛ در مجموع، کار رسانه‌ها در حفظ و تحکیم وفاق ملی به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری بالا بردن این ارزش‌های مشترک و تقویت باورهای اعتقادی و مواردی از این دست است.»
این کتاب شش فصلی شامل ارائه چهارچوب مفهومی رسانه، چهارچوب مفهومی بحران، بحران‌های اجتماعی – سیاسی، نقش رسانه در تحولات سیاسی – اجتماعی، رسانه و بحران سیاسی – اجتماعی و اطلاع‌رسانی در بحران در قالب فصل های اصلی کتاب می شود.
کتابی برای دشمن شناسی!
آخرین کتاب پرمخاطبی که به تازگی فصل یکماهه دانلود رایگان آن تمام شده است اما کماکان عرضه نسخه های کاغذی و دیجیتال آن ادامه دارد «علمیات روانی از نظریه تا عمل» نام دارد. این کتاب هم با توجه به طرح مباحث نظریه ای بیشتر برای پژوهشگران و کارشناسان حوزه رسانه مناسب است. البته مطالعه آن توسط مخاطب غیرکارشناس هم هرچند می تواند دشواری هایی به همراه داشته باشد، اما خالی از بهره نیست. در این کتاب نویسندگان در تلاش هستند تا به ارائه آموزش های جامع و موثری درباره علمیات روانی بپردازند و سرفصل های این ثر بر اساس دستورالعمل های آموزشی رایج علمیات روانی تدوین شده است.
در طول مطالعه این کتاب، خواننده در می یابد که برای حصول موفقیّت یک عملیات، باید عملیات روانی را به عنوان جزء لاینفک فرآیند برنامه‌ریزی و طراحی مأموریت در نظر گرفت. به عبارتی کسی که خوابیده است و از دشمن غفلت‌شده در نهایت بعد از اجرایی شدن نقشه های حیله گرانه دشمن خود بیدار خواهد شد چرا که دشمن او هرگز نخوابیده است.
به دلیل اهمیتی که موضوع مطالعه عملیات روانی بعد از جنگ جهانی اول پیدا کرد، بخشی از این کتاب به بررسی مجدد این مطالعات می پردازد و دامنه آن را به جنگ های سال های اخیر می کشاند و اهمیت آن مبنی بر استفاده از عملیات روانی به عنوان یکی از اصلی‌ترین حربه‌ها به منظور ایجاد روحیه و انگیزه بین نیروهای نظامی خودی، پیشبرد و موفقیّت آنها در جبهه جنگ، حفظ روحیه مردم برای انجام دادن پشتیبانی‌های همه جانبه و از سوی دیگر ایجاد شک و تردید در بین مردم کشور مقابل و از بین بردن انگیزه نیروهای نظامی طرف مقابل در جنگ ها مورد توجه قرار می گیرد.
این کتاب شامل شش فصل اصلی است که شامل تاریخچه و تعاریف مرتبط با جنگ روانی، علوم مرتبط با عملیات روانی، ابزارها و فناوری های ارتباطی، طرح ها و شیوه های عملیات ورانی، تم و تم سازی و در فصل آخر نقش تبلیغات در عملیات روانی می شود. یادآور می شود در کتاب عملیات روانی از نظریه تا عمل پس از تشریح تعاریف حوزه جنگ نرم و عملیات روانی با بررسی ابزارها، شیوه‌ها و ویژگی‌های اجرای عملیات روانی در ماموریت‌های نظامی و غیرنظامی به همراه مثال پرداخته شده است.