به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی «سواد فضای مجازی و الزامات سیاستگذاری فرهنگی در ایران» با سخنرانی محمدصادق افراسیابی کارشناس حوزه سواد رسانه ای و پژوهشگر در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. این نشست که سومین جلسه از سلسله نشست های تخصصی «سواد رسانه ای و چالش های پیش رو در ایران» محسوب می شد، عنوان «سواد فضای مجازی و الزامات سیاستگذاری فرهنگی در ایران» را داشت.

افراسیابی در این نشست با بیان اینکه سواد رسانه ای به دانش، مهارت و یک سری توانایی احتیاج دارد که در تفسیر پیام رسانه ها مورد نیاز است، گفت: سواد رسانه ای بیشتر به محتوا مربوط است اما بر اساس تحقیقی که انجام دادم و تعریفی که از این تحقیق به آن رسیدم باید قالب رسانه ای هم مدنظر قرار گیرد. به عنوان مثال قالب رادیو، تلویزیون، سینما و .... هر کدام تأثیر خاصی بر مخاطب خواهند داشت.

وی ادامه داد: موضوع اخلاق در بحث سواد رسانه ای را باید بیشتر اهمیت داد و بر این نظر هستم که اگر می خواهیم به یک الگوی بومی سواد رسانه ای در داخل برسیم باید موضوع اخلاق را مدنظر قرار دهیم.

این پژوهشگر با بیان اینکه بر اساس نتایج یک تحقیقی که از دانشجویان 7 دانشگاه ممتاز تهران انجام شد (این دانشگاه ها بر اساس رده بندی در میان دانشگاه های جهان اسلام معرفی شده بوند)، به این نتیجه رسیدم که دانشجویان چنین دانشگاه هایی با اینکه نخبه بودند فضاهای علمی همچون سایت های علمی را نمی شناختند و حتی نیازشان را از طریق تلگرام مرتفع می کردند، موضوع توانایی تشخیص نیاز را برای افراد با اهمیت دانست.

وی سپس اشاره ای به تعریف بی بی سی از سواد رسانه ای پرداخت و گفت: بر اساس تعریفی که سرویس فارسی زبان این رسانه منتشر کرده توصیه شده است که افراد به رسانه های داخلی کشورشان «اعتماد» نکنند، چرا که آنها بر اساس منافع ملی حکومت اقدام می کنند. در صورتی که همین تعریف به صورت برعکس هم قابل طرح است یعنی نباید به رسانه های خارجی (همچون فارسی زبان های بیگانه) اعتماد کرد زیرا آنها هم بر اساس منافع حکومت های خارجی رفتار می کنند.

در بخش های دیگری از این برنامه افراسیابی تعریف هایی از سواد اطلاعاتی و سواد دیجیتالی کرد و با ابراز خوشحالی از اینکه مرجعیت اعتبار سنجی اخبار توسط شهروندان اول از رسانه های داخلی است و بعد از آن شبکه های ماهواره و شبکه های اجتماعی قرار دارند، گفت: البته شهروندان نخست خبر را از شبکه های اجتماعی می گیرند و این موضوع بر اساس فرهنگ ما ایرانیان است که تمایل داریم زود از همه چیز با خبر شویم اما اعتبار آن را از منابع رسانه ای همچون صداوسیما و مطبوعات و .... دنبال می کنیم.

در ادامه هم این پژوهشگر گفت: بر اساس نظرات کاستلز نمی توان برای شبکه های اجتماعی سیاستگذاری کرد، هرچند می توان در مورد آن اقدامات آموزشی کرد. در جمهوری اسلامی ایران هم در خصوص سیاستگذاری تا کنون سه سطح دنبال شده است که فیلترینگ برخی شبکه های اجتماعی و افزایش سواد رسانه ای به عنوان دو سطح اول دنبال شده است. اما آموزش کافی نبوده است و لازم است در سطح سوم حاکمیت فضای سالمی برای خانواده ها درست کند چون امکان ندارد برای همگان شرایط آموزش فراهم کرد.

وی با اشاره به اینکه نشان «شامد» که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شد و به سایت های مختلف و شبکه های اجتماعی بعد از احراز هویت متقاضی (شامد نقره ای) و احراز صلاحیت تمام محتوا (شامد طلایی) داده می شود یک اقدام مناسب است، تأکید کرد: بعد از فیلتر شدن تلگرام در عمل امکان سیاستگذاری ارشاد برای کانال های تلگرام متوقف شد.

وی با اشاره به اینکه نشان شامد یک حس اعتماد برای مخاطب ایجاد می کند، ادامه داد: این کد شامد همچون یک فیلتر یا عینکی عمل می کند که مخاطب می داند اگر به محتوایی مراجعه کرد که نشان شامد دریافت نکرده بود [اشاره به منبعی که مطلب را منتشر کرده است] دیگر مسئولیت با خود اوست.

از نگاه افراسیابی نشان شامد مصداق سیاستگذاری در سطح سوم است که حاکمیت شرایط امن برای شهروندان باید ایجاد کند، اما تا کنون دولت اراده ای برای پیشبرد آن نداشته است. در پایان هم این محقق با اشاره به اینکه در جامعه شبکه ای باید سیاستگذاری شبکه ای انجام شود، این نوع از سیاستگذاری را مشابه نوع عمومی آن ندانست و بر تفاوت اقتضائات آن تأکید کرد.

گزارش مشروح این نشست در صفحه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات را از اینجا بخوانید.