خبرگزاری مهر، سرویس فرهنگ

محمد حیدری در مطلبی که به صورت یادداشت شفاهی تهیه و تنظیم شده است با خطاب قرار دادن مدیران دولتی و رسانه ای به ارائه چند راه حل برای بهبود وضعیت جامعه رسانه ای کشور پرداخته و نقش انجمن صنفی مدیران رسانه را که سمت دبیری آن را برعهده دارد، توضیح داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

****

همه ما که در گذشته خبرنگار بودیم و امروز مدیر رسانه هستیم، گاهی خجالت می کشیم وقتی فیش حقوقی آنها را می بینیم و سختی کار آنها را می بینیم. باید ببینیم در سال های گذشته چه قول هایی به خبرنگاران داده شده، از مدیر دولتی تا مدیر رسانه؛

امروز یکی از سختی هایی که متوجه کار خبرنگاران است و امنیت آنها را تهدید می کند، مسئولیت ناپذیری مدیران رسانه در قبال مطالبی است که خبرنگار آن را برای یک رسانه تهیه کرده اما وقتی با طرح شکایت مواجه می شوند، همان مدیر رسانه شانه خالی می کند.

یک خبرنگار در کشور ما علاوه بر اینکه به لحاظ حقوقی مورد حمایت نیست، بلکه به لحاظ حقوق و مزایا هم کمترین حقوق را دریافت می کند. مقایسه ای ساده میان دریافتی خبرنگاران ایرانی با کشورهای دیگر صحت این گزاره را به اثبات می رساند.

این موضوع را باید در کنار این واقعیت گذاشت که در کشورهای دیگر خبرنگار به معنای یک متخصص (کارشناس حوزه) پرورش می دهند، اما در ایران «خبربیار» پرورش پیدا می کند. به خبرنگار یاد می دهیم که نیاز نیست تحلیل کنی و موضوعات را مورد کنکاش قرار دهی، بلکه از خبرنگار انتظار دارند که به برنامه های مختلف برود خبری تهیه کند و اگر هدیه ای به او دادند آن را بگیرد.

اینکه فضای رسانه ای به چنین روزی افتاده است و خبرنگاران را خبربیار پرورش داده ایم در وهله اول نقصی است که متوجه عملکرد مدیران رسانه هاست. به خصوص که مدیران رسانه بلد نیستند از خبرنگاران خود به درستی حمایت کنند و در سایه این حمایت آنها را به کارشناسانی صاحب نظر تبدیل کنیم.

روز 17 مرداد (روز خبرنگار) فقط به روزی تبدیل شده است که انواع وعده ها داده می شود و نشست های مختلف [اشاره به اینکه بعضا بی حاصل هستند] برگزار می شود. در همین سال جاری علی ربعیی (سخنگوی دولت)، محمد باقر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه) یک نشست برای خبرنگاران برگزار کرد. پیشنهاد می کنم «بودجه ای که از محل برگزاری این نشست های صرف می شود را در اختیار صندوقی قرار دهند تا از این طریق خبرنگاران کمکی شود برای تهیه مسکن آنها!»

امروز هیچ کدام از خبرنگارانی که وارد این عرصه شده اند مسکن (شخصی) ندارند، تنها برخی موسسات بزرگ در گذشته بودند که موضوع مسکن را برای خبرنگاران را در قالب پروژه هایی کلید زده ند، قریب به 10 سال پیش در قالب یکی از پروژه ها در تهران چند قطعه زمین در محدوده نواب تهران تهیه شد، اما در عمل این موقع واگذاری این مسکن ها نورچشمی ها هستند که باعث می شود توزیع آنها عادلانه نباشد.

آنچه که در سال های گذشته ندیده ایم تکریم واقعی خبرنگاران بوده است و نقش خبرنگاران این بوده است که در موقع لزوم تنها دم دست مسئولان کشور باشند!

در حالی که وضعیت خبرنگاران در کشوری مثل آمریکا به گونه ای است که به عنوان مثال یک ستون نویس در یک روزنامه معتبر نقش تبیین کننده سیاست های دولت را بر عهده دارد. این موضوع را حتی اگر تأثیر لابی های سیاسی بر بدنه رسانه هم تلقی کنیم، نکته مهم در این است که چنین رسانه ای از حضور افراد متخصص بهره مند است.

حالا چطور می توانیم در ایران  به چنین وضعیتی رسید، اول اینکه در ایران همه فعالان رسانه ای (با شدت و ضعف) یک دوره مشابه را گذرانده اند. اول از حضور در برنامه های مختلف، نشست ها و... شروع کرده اند و اصطلاحا دوره خبربیاری را گذرانده اند. حتی افرادی که در دانشگاه ها در رشته ارتباطات تحصیل کرده اند هم چنین دوره ای را می گذرانند به این دلیل که صرف داشتن چنین مدرکی هم متخصص حوزه خاصی نیست. بعد کم کم در کار پیشرفت می کنیم، این پیشرفت حاصل نمی شود مگر اینکه یک سری پایه های مورد نیاز برای فعالیت حرفه ای خبرنگاران تقویت شود. در اینجاست که نقش مدیر رسانه برجسته است و هرچه تلاش یک مدیر رسانه ای برای ارتقای وضعیت آموزشی خبرنگار بیشتر شود به طور حتم نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.

به خصوص که اگر مدیر رسانه برای آموزش های کوتاه مدت تخصصی اقدام کند و خبرنگاران حوزه های مختلف را برای چنین آموزش هایی ترغیب کند به طور حتم در بستر زمان بازدهی آن را ملاحظه خواهد کرد و خبرنگارانی در اختیار خواهد داشت که از بینش عمیقی بهره مند هستند.

البته در این بعد ضعف تشکل ها هم در ضعف وضعیت خبرنگاران برجسته است، چرا که برای دوره های آموزشی کوتاه مدت آنها هم می توانند نقش آفرینی خوبی انجام دهند و به عنوان مذاکره کننده واسط میان رسانه ها و نهادها و سازمان هایی که می توانند خدمات آموزشی تخصصی ارائه دهند، عمل کنند و در قالب یک دوره آموزشی گروهی از خبرنگاران رسانه های مختلف را آماده کنند. در چنین شرایطی وقتی خبرنگاران دوره های آموزشی را می گذرانند اگر شجاعت لازم را هم داشته باشند به خوبی می توانند به عنوان یک کارشناس رسانه ای عمل کنند. آن وقت نشریات (رسانه های) به جای اینکه خبرنامه تهیه کنند تبدیل می شوند به نشریات (و رسانه های) تحلیل محور که حرفی برای گفتن دارند و چالش افت مخاطب هم برای خیلی از این نشریات حل می شود.

این چنین شرایطی که ذکر آن رفت در صورتی می تواند به ارتقای نقش خبرنگاران در حوزه ها منجر شود که خبرنگار آلوده سیاست نشود. چرا که همواره خبرنگارانی داریم تا در حوزه ها ورود پیدا می کنند در بستر ارتباط با چهره های سیاسی و دولتی به آنها نزدیکی پیدا می کنند. اما باید توجه داشت که یک خبرنگار همیشه یک خبرنگار است و باید استقلال خود را حفظ کند.

وخامت این ارتباط گیری چهره های رسانه ای با مقام های دولتی را در جایی می توان دید که برخی چهره های رسانه ای تن به پیشنهاد مدیران دولتی می دهند و مدیریت روابط عمومی سازمان ها را قبول می کنند یا در بدنه سازمان ها نفوذ پیدا می کنند و حتی عضوی از هیأت مدیره آنها می شوند. در حالی که با قبول این شرایط رسانه خود را در قبال ناکارآمدی های آن سازمان و مدیریتش ساکت می کنند.

اما سوی دیگر بهبود شرایط برای فعالیت رسانه ای، لزوم اقدام برای تصویب «نظام جامع صنفی رسانه ای» است. برنامه ای که در دولت فعلی مدت 6 سال است که در پاس کاری میان نهادهای مختلف  تصویب نشده است. نمی توان فعالیت رسانه ای مناسبی در کشور انجام داد مگر اینکه قبل از آن فعالان رسانه ای به شکل سازمان یافته و در قالب یک صنف مورد حمایت واقع شوند.

در صورت وجود چنین نظام صنفی هست که دیگر برای نگارش یک متن نویسنده آن یک راست به دادگاه مطبوعات نمی رود. چرا که قبل از آن فیلتری برای حل و فصل مشکلات وجود داشته است. یا خبرنگار نمی تواند بی مسئولیتی کند زیرا تولید بی مسئولیت مطلب منجر می شود که رتبه بندی وی در آن نظام صنفی تنزل پیدا می کند. در چنین نظام جامع صنفی مدیر رسانه ها هم نمی توانند بدون پرداخت حق و حقوق خبرنگاران به راحتی به فعالیتش ادامه دهد. تصویب چنین نظام جامع صنفی بسیار ضرورت دارد، البته اصلاح آن هم نباید مغفول بماند. چرا که در متن کنونی آن نقش دولت بسیار پررنگ است و سمت رسانه تضعیف شده است.

همه این شرایط در صورت تحقق می تواند به بهبود وضعیت فعالیت اصحاب رسانه کمک کند، حتی تشکیل شورای حل اختلاف برای جامعه رسانه که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن نقش آفرینی کرد، اتفاق خوبی بود. اما بازهم نقش یک مدیر رسانه ای برای بهبود شرایط فعالیت خبرنگاران به ویژه ایجاد احساس امنیت برای خبرنگاران نقشی غیر قابل انکار است. تا زمانی که مدیر یک رسانه برای نوشتن گزارش هایی که در آن احساس می کند به خاطر به مراجع قضایی فراخوانده می شود و وجود این مطالب را افتخاری برای کارنامه خود می داند و در نهایت با دریافت تذکر به فعالیتش ادامه می دهد اما خبرنگارش به زندان می رود، نمی توان صحبت از امنیت شغلی برای روزنامه نگاران کرد.

انجمن صنفی مدیران رسانه های کشور هم به عنوان بزرگترین انجمن صنفی مدیریتی کشور، همه تلاش خود را می کند که برای تحقق آنچه شرح مختصر آن پیشتر رفت، بکوشد. این انجمن طی 2 دوره قبلی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش پررنگ تری داشت و مسئولیت های هم به آن محول می شد. این انجمن در سه محور فعالیت های صنفی، حقوقی و رفاهی برای جامعه رسانه ای کشور به طرح مساله برای خود پرداخته است. این انجمن یکی از آفت های فعالیت صنفی را داشتن نگاه سیاسی می داند و به همین دلیل از آن پرهیز می کند. هم اکنون این انجمن با ارائه معرفی نامه به خبرنگاران متقاضی تحصیل در یکی از واحدهای دانشگاه جامع علمی کاربردی تهران در شرق تهران (وابسته به سپاه محمد رسول الله «ص») امکان ادامه تحصیل با تخفیف بالا و قسطی امکان ادامه تحصیل تا مقطع کارشناسی را فراهم کرده است.

همچنین این انجمن در موضوعات صنفی خدمات حقوقی رایگان به خبرنگاران ارائه می دهد و برای حل چنین موضوعاتی وکیل هم در اختیار افراد قرار می گیرد در حل چنین مشکلات صنفی حتی به منظور حمایت از جامعه رسانه ای بیانیه حمایتی هم صادر می کنیم. علاوه بر اینها در تلاش هستیم گام هایی برای حل مشکل تهیه مسکن و خودرو برای خبرنگاران برداریم.

همه این اقدامات برای این منظور است که تلاش کنیم همه جامعه رسانه و فعالان در تحریریه ها در سطوح گوناگون به وضعیت بهتری در زندگی برسند. امید هم داریم دولتمردان هم در این مسیر پا به میدان بگذارند و از شعار فاصله بگیرند. باور داریم یکی از طرح هایی که دولت می تواند در جهت بهبود وضعیت معیشت و زندگی خبرنگاران بردارد در راستای مصوبه اخیرش است که اعلام کرد کارمندان دولت می توانند بعد از دو تا چهارسال از فعالیت شان صاحب مسکن قسطی شوند. از آنجایی که اعضای جامعه رسانه ای در سامانه جامع رسانه های کشور احراز هویت شده اند این مصوبه دولت می تواند کمک کند تا فعالان رسانه ای کشور را از دغدغه مسکن رهانید. باید توجه داشت خبرنگاری که دغدغه مسکن نداشته باشد می تواند کار رسانه ای را با بازدهی بیشتری انجام دهد و اجرای چنین طرحی برای دولت بار مالی چندانی ندارد زیرا کل ثبت نام های انجام شده در این پایگاه بالغ بر 10 هزار نفر است.

برآورد ما از تعداد واقعی خبرنگاران از این هم کمتر است و معقتدیم در کشور حدود 2 تا 4 هزار نفر خبرنگار به صورت حرفه ای مشغول این کار هستند که این موضوع شرایط را برای فراهم کردن تسهیلات راحت تر می کند. انجمن صنفی مدیران رسانه هم اعلام آمادگی می کند که حاضر است برای تهیه خودروی خبرنگاران تسهیلاتی را به کمک شرکت های خودروسازی فراهم کند. فقط کافیست مدیران دولتی دست از شعار بردارند و هر سال یک گام اجرایی برای جامعه رسانه ای کشور بردارد. باید تأکید کرد که اگر کاری کنیم که خبرنگاران ذهن آرامی داشته باشند می توانند به عنوان افسران جنگ نرم عمل کنند موضوعی که مورد نظر مقام معظم رهبری هم هست.