خبرگزاری مهر، سرویس فرهنگ: این روزها ماجرایی در فضای مجازی و رسانه‌ای در کانون توجه قرار گرفته درباره خودسوزی یک هوادارا تیم استقلال که به «دختر آبی» معروف شده است. توجه به ماجرای خودکشی منجر به مرگ این دختر جوان سبب شده است که اخبار جعلی درباره این موضوع فراگیر شود. در همین رابطه محمد حسین آزادی» که حوزه تخصصی فعالیت علمی اش اخبار جعلی (فیک نیوز) است یادداشتی تحلیلی برای خبرگزاری مهر تهیه کرده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

****

 یک سلبریتی می تواند در دوران پساحقیقت، یک خبر جعلی را به طور گسترده در جامعه منتشر سازد

ما امروز در دورانی زندگی می­کنیم که نخبگان و صاحبان فکر و اندیشه به حاشیه رانده شده­اند. در این دوران، شرایطی ایجاد شده که افراد مغرض با تحریف واقعیت­ها و طرح سخنان عوام پسند و احساس برانگیز منافع و اغراض شخصی خود را دنبال می­کنند. چنین فضایی که در آن قدرت کاذب با گروه­ها و افرادی است که بیش­ترین نفوذ و سر و صدا را در فضای رسانه­ای بالاخص رسانه­های اجتماعی دارند؛ محصول گسترش روز افزون فناوری اینترنت همراه است. در چنین جهانی یک سلبریتی می­تواند یک نظر کاذب را به طور گسترده­ای در جامعه منتشر سازد.

سلبریتی­ها از شانس بیشتری برای اثرگذاری بر سایرین برخوردارند

در چنین دورانی هر چه مطلب یک کاربر بیش­تر مورد اقبال و توجه سایر کاربران قرار گیرد؛ نفوذ و سیطره وی بر سایرین بیش­تر می­شود. عمدتاً سلبریتی­ها به واسطه شهرتی که پیش­تر از رسانه­ها دریافت کرده اند و توده­ای از شهروندان به طور ناخودآگاه وی را دنبال می­کنند از شانس بیشتری برای اثرگذاری بر سایرین برخوردار هستند. بدان جهت که در دوران پسا حقیقت، اطلاعات و یا همان محتواهای تولیدی در رسانه­ها به طور چشم­گیری افزایش یافته­اند، مصرف اطلاعات از اهمیت ویژه­ای برخوردار شده، یعنی برگ برنده در بازار عظیم اطلاعات با افراد و گروه­هایی است که اطلاعاتشان توسط کاربران مصرف شود.

دغدغه­ سلبریتی دیده شدن است و این موضوع دلیل اصلی گیر افتادن وی در دام خبرهای جعلی است 

متأسفانه در این وضعیت برخی از سلبریتی­ها که وجودشان در گرو پیروی سایرین از آنهاست؛ برای جلب توجه هر­چه بیشتر مخاطبان اقدام به انتشار مطالب کذب، احساسی و فریبنده می­کنند و فالورها یا همان دنبال کنندگانشان را تحریک می­کنند تا اقدام به توزیع هر­چه بیشتر مطالب تولیدی­شان کنند. یکی از محصولاتی که ممکن است سلبریتی­ها خواسته یا ناخواسته اقدام به تولید، مصرف و توزیع آن کنند یا به اصطلاح آگاهانه یا ناآگاهانه در دام آن گیر بیافتند، خبرهای جعلی است. به عنوان نمونه طی چند روز گذشته ملاحظه کردید، خبری جعلی با این ادعا که یک دختر طرفدار تیم استقلال به خاطر محکومیت در دادگاه به دلیل حضور در ورزشگاه خودسوزی کرده، به واسطه دخالت برخی از سلبریتی ها در فضای رسانه ای کشور فراگیر شد، در حالی که اصل ماجرا چیز دیگری بود و خانواده متوفی نیز طی مصاحبه هایی آن خبرها را تکذیب کردند و نسبت به سوء استفاده از فوت دخترشان اظهار گلایه کردند.      

نقش سلبریتی­ها در مصرف و بازنشر خبر جعلی بسیار مهم است

خبر جعلی اطلاعات غلط و گمراه­کننده­ای است که در پوشش خبر واقعی و در راستای تأمین منافعی خاص برای  فریب شهروندان ساخته و پرداخته می شود.  زمانی یک خبر جعلی به هدفش می­رسد که در جامعه دیده شود و به طور گسترده­ای منتشر گردد. به همین دلیل نقش سلبریتی در مصرف و بازنشر خبر جعلی در جامعه نقش مهمی است، چنانچه گفتیم اگر سلبریتی خود در دام تولیدکنندگان خبر جعلی بیافتد و ضمن اظهارنظر، اقدام به بازنشر آن در صفحه شخصی­اش کند به واسطه توده­ای از فالورهای عمدتاً ناخودآگاه که دارد، کاتالیزوری در فراگیر شدن خبر جعلی می­شود و چه بسا بسته به موضوع خبر جعلی و تعصب فالورهایش، فاجعه­ای را بیافریند.

اظهارنظرهای غیرکارشناسی سلبریتی ها سدی بر تصمیم گیری صحیح شهروندان

در دوران پسا حقیقت فضای اجتماعی و گفتگوی منطقی در جوامع با چالش مواجه شده و در مقابل شاهد حاکم شدن فضای رادیکالی، متعصبانه و دو قطبی هستیم. از آن رو که سلبریتی­ها دائماً در پی دیده شدن هستند حیات خود را در اظهار نظر نسبت به مسائل مهم و مورد توجه عموم می­بینند؛ لذا بارها دیده­اید که در یک موضوع خاص که نیاز به طرح نظرات افراد متخصص و نخبه است، یک سلبریتی اظهار نظر می­کند و به واسطه دنبال کنندگانی که دارد آن نظر بر نظر نخبگان برتری می­یابد. این اظهار­نظرهای غیر دقیق که حاصل یک عقیده شخصی است؛ راه را بر تصمیم­گیری صحیح و مبتنی بر واقعیت شهروندان می­بندد و با تحریک احساسات افراد، نتایج دور از ذهنی را رقم می­زند. این موضوع در رویدادهای مختلف بالاخص انتخابات نمود بیشتری دارد و باعث اثرگذاری بر آرای شهروندان و در نهایت نتیجه انتخابات می­شود. 

سلبریتی ها اساساً سفارش پذیرند و زیست آنها از این مجراست

علاوه بر موارد یاد شده و از آن رو که مبنای عمل سلبریتی­ها تأمین منافع شخصی و به طور خاص منافع مالی و اقتصادی است، این چهره­ها ابزار سرمایه­دارن و شرکت­های تجاری و به اصطلاح برندها برای ترویج مدهای آرایش و لباس و ... در بین شهروندان می­شوند، به عبارتی سلبریتی­ها با سوء­استفاده از علاقه فالورهایشان، آنان را به برندهای تجاری و سرمایه­داران می­فروشند و از این راه کسب درآمد می­کنند. طنز ماجرا آنجایی است که سلبریتی­ها عمدتاً خود را «مردمی» معرفی می­کنند و زمانی که از آنها خواسته می­شود نقشی را در مسیر ترویج ارزش­های اسلامی ایرانی بر عهده بگیرند می­گویند سفارش پذیر نیستند! حال آن که تمام زیست آن­ها به پذیرش سفارش از سوی سرمایه­داران و ترویج نوع خاصی از سبک زندگی و به اصطلاح غربی لایف استایل می­گذرد.

شخصیت های سیاسی و رسانه های رسمی در دام خبرهای جعلی     

نقش سلبریتی­ها در مصرف و بازنشر خبر جعلی در جامعه نقش مهمی است؛ سلبریتی­ها خواهان زیاد دیده شدن هستند؛ گاهی سلبریتی­ها در دام تولیدکنندگان خبر جعلی می­افتند؛ و ضمن اظهارنظر، اقدام به باز نشر آن خبر جعلی در صفحه شخصی خود کرده و به واسطه توده­ای از فالورهای عمدتا ناخودآگاه که دارند؛ خود سلبریتی­ها می­توانند نقش کاتالیزور را بازی کنند و باعث فراگیر شدن خبر جعلی شوند و بسته به موضوع خبر جعلی و تعصب فالورهایشان نسبت به آن موضوع، سبب رخدادهای ناگوار شوند. البته در دام خبرهای جعلی افتادن صرفاً مختص سلبریتی ها نیست چه بسا شخصیت های سیاسی و یا رسانه های رسمی نیز در دام این خبرها بیافتند و اظهارنظر آن ها منجر به فراگیر شدن خبر جعلی در جامعه شود یعنی دقیقاً همان چیزی که تولیدکنندگان خبرهای جعلی به دنبال آن هستند. در همین قضیه دختر آبی، واکنش برخی از چهره های سیاسی و رسانه های رسمی، به برجسته شدن موضوع کمک بیشتری کرد، پیش از این نیز در خبر جعلی مربوط به استجازه آقای آملی لاریجانی از رهبر انقلاب برای عزیمت به نجف نیز این موضوع نمود کرد، یعنی گروهی از شخصیت های سیاسی و رسانه های رسمی چندین روز درگیر یک خبر جعلی شدند و کشور را با تلاطم سیاسی مواجه ساختند.