به گزارش خبرنگار مهر، امروزه با پیشرفت فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی می‌توان گفت که رسانه‌های نوین بر شیوه های زندگی در جامعه تأثیر زیادی داشته و نقش مهمی را در تعاملات و ارتباطات ایفا می کنند و با وجود چنین نقش مهمی شواهد فراوانی وجود دارد که رسانه هایی در این عرصه جدید جهانی فعالیت می کنند که بی اعتبار هستند اما توانستند مخاطبان فراوانی را گرد خود جمع کنند.

در این باره برنامه رادیویی انعکاس که به صورت تخصصی موضوعات رسانه ای را دنبال می کند چهارشنبه شب میزبان چند تن از اساتید حوزه رسانه بود. در این برنامه که به تهیه کنندگی «معصومه اسمعیل نژاد»، دانش آموخته دکترای مدیریت رسانه با  عنوان «سندروم رسانه های بی اعتبار اما پر مخاطب» به روی آنتن زنده شبکه رادیویی گفت و گو رفت. افرادی همچون محسن عامری (مدیرگروه مطالعات مقایسه ای فرهنگی پژوهشکده مطالعات میان فرهنگی)، علیرضا باستانی (موسس انجمن سواد رسانه ای)، مجید رضائیان (استاد رشته روزنامه نگاری) و داوود نعمتی انارکی (عضو هیأت علمی دانشگاه صداوسیما) به طرح دیدگاه های خود پرداختند.

خداوند انسان را رسانه آفرید

باستانی در این برنامه با اشاره به اینکه موضوع رسانه فوق العاده عام و ژنرال بوده و مسئله ای کاملا انسانی است؛ خداوند انسان را به صورت رسانه آفرید، گفت: انسان با پیام و ارتباط آفریده شده است؛ خداوند اشاره دارد که شما را در بهشت برین قرار می دهم به شرطی که از گندم داخل بهشت نخورید؛ ولی خداوند در عین حال انسان را مخیر آفریده است.

موسس انجمن سواد رسانه ای با بیان اینکه روی سخن بنده اینست که وقتی خلقت انسان با پیام همراه است، لذا رسانه تمام ابعاد انسانی را نیز در بر دارد؛ لذا هر یک از شقوق زندگی انسانی ابعادی رسانه ای دارد، ادامه داد: زندگی بدون رسانه امکان پذیر نیست. تعریف رسانه بر اساس الگو و اندیشه است. بنابراین سر تا سر زنگی انسانی ما رسانه ای بودن انسان را نمایان می سازد. یک رسانه بر آمده از خوداندیشی است؛ این اندیشه در میان دو انسان ارتباط را پدیدار می کند و همین روند جریان های امروزی را می سازد.

در ادامه هم وی به طرح این موضوع پرداخت که امروز رسانه ها نقاط قوت و ضعف دارند ولی رسانه ای برنده است که از شقوق مختلف رسانه ها بهره برداری کرده؛ زبان رسانه های دنیا را بشناسد و سیاست گذاری صحیحی انجام دهد و تأکید کرد: با این توصیف همچنان در مطالعات رسانه ای دارای ضعف هستیم.

هویت دوگانه رسانه ها

وی همچنین با اشاره به اینکه هر رسانه دو هویت دارد؛ یکی ذاتی و دیگری اکتسابی است که به واسطه مخاطبان بدست می آید چون اگر می گوییم یک رسانه پر مخاطب است، اشکال از ماست که آن را بی اعتبار می دانیم، گفت: انسان جزئی ترین جزء رسانه است؛ اما آیا خداوند انسان را بی هویت آفریده است؟ اگر قائلیم که هر انسان خود یک رسانه است، پس چطور رسانه می تواند بی اعتبار باشد!؟

وی افزود: اگر رسانه ای بی اعتبار است، پس چرا مخاطب دارد. رسانه هایی که به زعم ما اعتبار اندکی دارند، بی ارزش هستند پس باید ادله خود را در این باره بیان کنیم.

نهادهای جدایی ناپذیر جامعه از رسانه

عامری هم با اشاره به اینکه نهادهای فرهنگی در گذشته در خانه، مدرسه و محل کار تقسیم بندی می شد، افزود: امروز نمی توان بشر را جدا از نهاد رسانه ای دانست؛ این نهاد ارزش سازی می کند و به نوعی باید نسبت به آن فکر و تفکر داشته باشیم. جامعه ایرانی جمع گراست و ویژگی های جمع گرایی دارد؛ یعنی هرچه به سمت فرد گرایی و جامعه می رویم، در جامعه بازگشت می خورد. این روند جز ذات فرهنگی و اجتماعی ماست و لذا ضریب این جمع گرانی در میان ایرانیان بالاست.

مدیرگروه مطالعات مقایسه ای فرهنگی پژوهشکده مطالعات میان فرهنگی با بیان این مطلب نتیجه گرفت: مخاطب ایرانی جمع گراست و تعاملی که در رسانه اتفاق می افتد، تبادل و تفاهم را در بر دارد و این جهان، فارغ از بسیاری چارچوب ها در سایر نهادهای فرهنگی است و مخاطب ایرانی از این جهان لذت می برد. در حوزه رسانه یا کلا در حوزه فرهنگ مسند اعتبار سنجی و اعتبار بخشی نداریم؛ لذا باید بر اساس یک خروجی و یک مدل تعیین کنیم که کدام رسانه اعتبار اندکی دارد!

رسانه ها شبیه لباس تن

نعمتی انارکی با طرح این موضوع که رسانه ابزار و میانجی برقراری ارتباط است، گفت: هر رسانه با شروع فعالیت خود در چارچوبی مشخص حرکت می کند که برای رسیدن به اهداف و تحقق وظایف خود مجبور است یکسری نقش نیز تعریف نماید. نقش رسانه را می توان به لباسی تشبیه کرد که رسانه بر تن می کند. این نقش تنوع دارد و قادرست جریان ارتباطی را با مخاطبان تعریف نماید.

این عضو هیأت علمی دانشگاه صداوسیما همچنین گفت: نقش خبری، آگاهی دهندگی، تبلیغی، سیاسی، تفریحی، تقویت احساس تعلق اجتماعی، رهبری و هدایت نقش های رسانه است و با تولید محتوا سعی می شود این وظایف محقق گردد.

«رسانه پرمخاطب و کم اعتبار» یا «رسانه بی اعتبار و پر مخاطب»؟

وی در بخش دیگری با اشاره به عنوان برنامه یعنی "رسانه های بی اعتبار اما پر مخاطب" گفت: به نظر می رسد این عنوان دقیق نیست! چراکه رسانه اگر پر مخاطب باشد، اعتبار کسب می کند و شایسته بود عنوان رسانه های پر مخاطب اما کم اعتبار برای این مطلب انتخاب می شد.

سپس نعمتی انارکی تأکید کرد: کارکردهای رسانه ای عتبار را کم یا زیاد می کند؛ رسانه های پر مخاطب اما کم اعتبار یعنی این رسانه ها به مرور زمان بدلیل از دست دادن اعتبار، تعداد مخاطبان خود را نیز رو به کاهش می بینند.  

چالش های امروز روزنامه نگاری

این استاد دانشگاه در ادامه به طرح این موضوع پرداخت که با ورود به سطح وب۲ روزنامه نگاری با چالشی مواجه شد چراکه افرادی روی کار آمدند که شناختی نسبت به روزنامه نگاری حرفه ای ندارند و متاسفانه این روند رو به استمرار است و جریان روزنامه نگاری حرفه ای را به سمت ورود غیر حرفه ای ها می کشاند.

نعمتی انارکی با بیان اینکه با گسترش شبکه های اجتماعی افراد غیر حرفه ای جریان ساز شده و تاثیراتی روی جامعه هدف خود گذاشته اند، تصریح کرد: جریان رسانه حرفه ای در جوامع مختلف باید متوجه این وضعیت باشد تا بتواند به شکلی مناسب از این وضعیت بهره برداری کرده و ظرفیت ها را به نحو مطلوب در اختیار بگیرد.

سه گروه از رسانه ها

رضائیان از اساتید رشته روزنامه نگاری هم در برنامه اخیر انعکاس با اشاره به دسته بندی رسانه ها در سه گروه اظهار کرد: برخی رسانه ها پر مخاطب بوده یا تیراژ بالایی دارند؛ اما در عین حال در اصطلاح تاثیر گذاری اندکی دارند. مدل دوم رسانه هایی در فضای وب یا مطبوعات می باشند که تاثیر و مخاطب بالایی دارند و دسته سوم نیز رسانه های تخصصی با مخاطبان محدود هستند اما به واقع تاثیرگذار و موفق می باشند؛ چون جریان ساز هستند.

وی ادامه داد: امروزه در شبکه های اجتماعی کانال ها یا پیج هایی ساخته می شود که از فقدان مشروعیت و سندیت آسیب می بینند. فقدان مشروعیت به کم اعتباری رسانه باز می گردد. در عین حال برخی شبکه های اجتماعی تاثیر گذاری مقطعی دارند ولی بدلیل فقدان مشروعیت، از اعتبار لازم برخوردار نیستند.

این استاد رشته روزنامه نگاری نگاهی هم به روزنامه نگاری افشاگر انداخت و گفت: این گروه به شرط آنکه روزنامه های حرفه ای صحت اخبار ادعایی این ها را تایید کنند، مورد سنجش قرار می گیرند. این رسانه ها حرفه ای نیستند و مشروعیت حرفه ای ندارند و حتی ممکن است مخاطب بالایی نیز داشته باشند.

در بخش دیگری وی گفت: مخاطب غیر متخصص کنش های شبکه های اجتماعی را با شبهاتی مواجه می سازد و او تصور می کند این ها مبنی بر روزنامه نگاری حرفه ای است؛ به همین دلیل شبکه های اجتماعی را نمی توان رسانه حرفه ای نامید و باید نسبت به این مهم تاکید کنیم.