خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ

رایزنی فرهنگی ایران در قرقیزستان در تازه‌ترین مطلب ارسالی خود به مهر، قانون رسانه‌های گروهی در این کشور را بررسی و تحلیل کرده است. بنا بر این گزارش هدف از تصویب این قانون تضمین آزادی فعالیت برای رسانه‌های گروهی و شرح چگونگی روابط رسانه‌ها با نهادهای دولتی، سازمان‌های اجتماعی، شرکت‌ها، موسسات و شهروندان است. از جمله نکات مهم در این گزارش حقوق و وظایف خبرنگاران در این کشور است. لازم به توضیح است که قانون رسانه‌های گروهی قرقیزستان در دوره عسگر آقایف اولین رئیس جمهور قرقیزستان تنظیم و به تصویب رسیده است. در دوره‌های پس از او هر چند اندک اصلاحاتی در این قانون صورت گرفته است ولی مصوبه دوره آقایف همچنان ملاک و مبنای عمل است. این گزارش ۶ فصلی را در ذیل بخوانید:

فصل اول: کلیات

اصل ۱، رسانه‌های گروهی: رسانه‌های گروهی شامل روزنامه‌ها، مجلات، ویژه‌نامه‌ها، فصل‌نامه‌های موضوعی، کتاب‌ها، خبرنامه‌ها، و نشریات تکی و موردی با هدف اطلاع‌رسانی عمومی، با نام دائمی و ثابت و همچنین تلویزیون و رادیو، استودیوهای فیلم و ویدئو، برنامه‌های صوتی و تصویری تهیه شده توسط ارگان‌های دولتی، خبرگزاری‌ها، سازمان‌های سیاسی، اجتماعی و سایر نهادها و نیز افراد خصوصی است. سانسور رسانه‌های گروهی غیر قابل قبول است.

اصل ۲، ارگان‌های رسانه‌های گروهی: رسانه‌های گروهی متشکل از ارگان‌ها و شهروندانی هستند که اطلاعات و پیام‌های خبری را بصورت عمومی پخش می‌کنند. ارگان‌های رسانه‌های گروهی اشخاص حقوقی بوده و برمبنای اساسنامه خود فعالیت دارند.

اصل ۳، فعالیت اقتصادی رسانه‌های گروهی: فعالیت اقتصادی رسانه‌های گروهی بواسطه فروش محصولات و سایر خدمات پولی آنان و نیز با هزینه‌های موسسان، حامیان مالی و سایر دریافتی‌ها انجام می‌شود.

اصل ۴، قوانین رسانه‌های گروهی: روابط مربوط به فعالیت رسانه‌های گروهی در این قانون و سایر مقررات و بخش‌نامه‌های رسمی دولت قرقیزستان لحاظ شده است.

فصل دوم: فعالیت رسانه‌های گروهی

اصل ۵، حق تاسیس رسانه‌های گروهی: حق تاسیس رسانه‌های گروهی متعلق به ارگان‌های دولتی، سازمان‌های اجتماعی، مجموعه‌های صنفی و شهروندان قرقیزستان است. رسانه گروهی می‌تواند توسط یک یا چند نفر تاسیس شود. تاسیس رسانه گروهی توسط ارگان دولتی با مشارکت سازمان‌های اجتماعی، گروه‌های صنفی و شهروندان مجاز نیست.

اصل ۶، ثبت رسانه‌های گروهی: درخواست ثبت رسانه گروهی و سایر اسناد و مدارک دیگر از سوی ارگان رسانه گروهی به مراجع ذی ربط دولتی قرقیزستان ارائه می‌شود و طی یک ماه بررسی می‌شود. ارگان رسانه گروهی پس از ثبت، آغاز به فعالیت می‌کند. در صورتیکه مراجع ذیربط دولتی از ثبت رسانه گروهی و یا دیرکرد در ثبت آن بدون دلیل موجه امتناع بورزند، ارگان رسانه گروهی می‌تواند برعلیه آن به دادگاه شکایت کنند.

اصل ۷، درخواست ثبت رسانه گروهی: در درخواست ثبت رسانه گروهی مشخصات ذیل باید ذکر شود:

نام و نام خانوادگی موسس،

نام، زبان و آدرس محل استقرار رسانه گروهی،

اهداف و وظایف،

دوره انتشار، حداکثر حجم انتشار و منبع تامین مالی

اصل ۸، توقیف یا تعطیل کردن فعالیت رسانه گروهی: متوقف کردن موقت یا تعطیل کردن فعالیت رسانه گروهی با تصمیم موسس یا دادگاه (در صورت نقض قوانین جاری) صورت می‌گیرد.

اصل ۹، درخواست تجدید نظر در خصوص توقیف یا تعطیل کردن فعالیت رسانه گروهی: تصمیم برای توقیف یا تعطیل کردن فعالیت رسانه گروهی می‌تواند از طریق دادگاه به روال قانونی مورد استیناف صورت گیرد.

اصل ۱۰، شناسه و مشخصات

هر شماره نشریه چاپی (مطبوعات) باید تمام مشخصات و شناسه آن را از جمله: نام نشریه، نام موسس، نام سردبیر، شماره ترتیبی شماره، تاریخ انتشار و زمان دستور چاپ، دوره، کد پستی، شمارگان، قیمت، آدرس شورای تحریریه، انتشارات و چاپخانه داشته باشد. برای سایر رسانه‌های گروهی همین مشخصات با درنظرداشت نوع رسانه گروهی اعلام می‌شود.

اصل ۱۱، نسخه اولیه (نسخه کنترل) و نسخه لازم الارائه: نسخه‌های رایگان کنترل مطبوعات به اتاق دولتی کتاب قرقیزستان، کتابخانه ملی، موسس و نیز موسسات و سازمان‌های ذکر شده در فهرست مصوب دولت، موسس و شورای تحریریه ارسال می‌شود.

اصل ۱۲، نگهداری برنامه‌های ضبط شده تلویزیونی و رادیویی: رادیوها و شبکه‌های تلویزیونی موظف هستند برنامه‌های ضبط شده را طی یک ماه پس از پخش آن نگهداری کنند. آنان نیز موظف هستند مشخصات برنامه‌های غیر ضبطی (برنامه‌های زنده) با ذکر موضوع برنامه، تاریخ، زمان آغاز و اتمام، نام و نام خانوادگی مجری برنامه در دفتر مربوطه ثبت کنند. دفتر ثبت برنامه‌های تلویزیونی طی مدت یک سال پس از آخرین نوشته ثبت شده در آن نگهداری می‌شود.

اصل ۱۳، مجوز انتشار اطلاعات عمومی: انتشار و پخش اطلاعات عمومی فقط پس از صدور مجوز لازم از سوی شخص مسئولیت دار ارگان رسانه گروهی مجاز است. توقف یا منع انتشار یا پخش محصولات تولیدی رسانه‌های گروهی صرفا با حکم دادگاه مجاز می‌شود.

اصل ۱۴، پیام‌های رسمی: رسانه‌های گروهی تاسیس شده توسط مراجع دولتی موظف هستند اطلاعات رسمی این مراجع را بصورت رایگان اعلام کنند.

فصل سوم: رابطه ارگان‌های رسانه‌های گروهی با سازمان‌ها، نهادها، موسسات و شهروندان

اصل ۱۵، حق رسانه‌های گروهی برای کسب اطلاعات: مراجع دولتی، سازمان‌های اجتماعی و اشخاص سمتدار حق دارند با استعلام قبلی اعضای رسانههای گروهی اطلاعات موجود را ارائه کرده و شرایط لازم را برای رویت و بررسی اسناد درخواستی آنان فراهم کنند.

اصل ۱۶، استفاده از مطالب تالیفی، رسمی و نامه‌ها: استفاده از آثار خبرنگاری، ادبی، هنری و علمی توسط رسانه‌های گروهی با رعایت حق تکثیر مجاز است. هیچ کس مجاز نیست ارگان‌های رسانه‌های گروهی را مجبور به انتشار مطلب پذیرفته نشده توسط شورای تحریریه یا موسس کند. در انتشار نامه‌های مخاطبان اعمال اصلاحات سبکی و توضیحات، اختصارات و ویرایش متون بدون تحریف معنی و مفهوم آن امکان پذیر است.

اصل ۱۷، حق تکذیب اطلاعات عمومی که صحت ندارد: شخص حقیقی یا سازمان مجاز است در صورت انتشار اطلاعات عمومی که صحت نداشته باشد و یا باعث هتک حرمت آن شود، تقاضای تکذیب آن را کند. در صورت انتشار اطلاعات در رسانه‌های گروهی در خصوص شخص یا سازمان که این اطلاعات باعث نقض حقوق یا منافع قانونی آنان شده باشد، این شخص یا سازمان مجاز هستند جوابیه خود را در همان رسانه گروهی منتشر کنند. تکذیبیه یا جوابیه در یک ستون ویژه و یا در صفحه انتشار خبر و با همین قلم منتشر می‌شود. تکذیبیه یا جوابیه در روزنامه‌ها باید حداکثر در مدت یک ماه پس از وصول تقاضا و در سایر مطبوعات در شماره بعدی آن منتشر شود. در صورتی که رسانه گروهی از انتشار تکذیبیه امتناع بورزد، طرف ذی علاقه حق دارد بر علیه آن اقامه دعوی نماید. ارگان رسانه گروهی مجاز است تقاضا نماید تا اطلاعات منشتر شده که صحت نداشته باشد و یا باعث هتک حرمت کارکنان آن شده باشد براساس روال قانونی تکذیب شود.

اصل ۱۸، موارد عدم افشای اطلاعات: ارگان رسانه گروهی حق ندارد در خصوص موارد ذیل اقدامی کند

ذکر شخص ارائه دهنده اطلاعات با شرط عدم افشای نام وی به استثنای مواردی که دادگاه تقاضای افشای نام وی را کند.

افشای اطلاعات مراحل تحقیق، کارآگاهی اولیه و دادگاهی بدون مجوز کتبی ارگان مسئول تحقیق، کارآگاه، دادستان و قاضی،

علنی کردن هر گونه اطلاعات مربوط به مجرم زیر سن بلوغ بدون موافقت وکیل وی.

فصل چهارم: حقوق و وظایف خبرنگار

اصل ۱۹، خبرنگار: طبق قانون حاضر خبرنگار، کارمند خلاق است که ضمن گردآوری اطلاعات در خصوص وقایع و اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد نسبت به ویرایش و آماده سازی آن برای انتشار در رسانه‌های گروهی اقدام می‌کند.  خبرنگار مجاز است بطور مستقل و یا به عنوان نیروی کاری ارگان رسانه گروهی به این فعالیت بپردازد.

اصل ۲۰، حقوق خبرنگار:

گردآوری و انتشار اطلاعات،

استخدام به منظور انجام وظایف خبرنگاری حرفه‌ای،

یادداشت برداری و ضبط اطلاعات از جمله با استفاده از وسایل فنی لازم با کسب رضایت پاسخ دهنده،

حضور در مناطق وقوع بلایای طبیعی، تظاهرات و تجمعات با ارائه گواهی نامه خبرنگاری،

مراجعه به کارشناسان جهت بررسی و تطبیق اطلاعات و داده‌های مربوطه،

صرف نظر کردن از تهیه خبر یا گزارشی که بر خلاق اعتقادات و عقاید وی باشد (با درج امضاء)،

حذف امضای خود ذیل مطلبی که محتوای آن به اعتقاد وی در هنگام آماده سازی برای انتشار تحریف شده بود،

صرف نظر کردن از کار محول شده از سوی سردبیر که کار محول شده مربوط به نقض قانون باشد.

حفظ محرمانگی مولف،

جبران خسارت مالی و معنوی از طریق دادگاه که این خسارت ناشی از اقدامات سردبیر باشد که اجازه داد در اطلاعات ارائه شده خبرنگار، مطلب تالیفی تحریف شده باشد.

وظایف خبرنگار

بررسی صحت و وثاقت اطلاعات مورد انتشار،

پاسخگویی به درخواست های اشخاص ارائه دهنده اطلاعات مبنی بر ذکر مولف و منبع

فصل پنجم: همکاری بین المللی در زمینه رسانه‌های گروهی

اصل ۲۱، قراردادها و معاهدات بین‌المللی: همکاری‌های بین المللی در زمینه فعالیت رسانه‌های گروهی بر مبنای قراردادها و معاهدات بین‌المللی و قوانین جمهوری قرقیزستان صورت می‌پذیرد. چنانچه در قرارداد بین‌المللی که قرقیزستان طرف آن است ضوابطی غیر از موارد ذکر شده در این قانون قید شده باشد، ضوابط قراردادهای مشترک (بین دولتین یا دولت‌ها) ملاک عمل خواهد بود. ارگان‌های رسانه‌های گروهی جمهوری قرقیزستان براساس موافقت‌نامه‌های مربوطه مجاز هستند شعب خبرنگاری خود را در کشورهای خارجی تاسیس کنند.

اصل ۲۲، خبرنگاران رسانه‌های گروهی خارجی در جمهوری قرقیزستان: رسانه‌های گروهی خارجی حق دارند نسبت به اعتبار بخشی خبرنگاران خود در قلمرو جمهوری قرقیزستان و افتتاح دفاتر خبرنگاری با توافق ارگان‌های مدیریت دولتی قرقیزستان اقدام کنند. ارگان‌های رسانه‌های گروهی خارجی فعالیت حرفه‌ای خود را در قلمرو قرقیزستان با رعایت قوانین این کشور انجام می‌دهند.

فصل ششم: مسئولیت در برابر نقض قانون رسانه‌های گروهی

اصل ۲۳، فهرست اطلاعات ممنوع برای انتشار و پخش عمومی

افشای اسرار دولتی و بازرگانی

دعوت به سرنگونی یا تغییر خشونت آمیز نظام دولتی و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری قرقیزستان و هر دولت دیگر،

تبلیغ جنگ، خشونت و ظلم، انحصاری دینی و عدم بردباری نسبت به سایر اقوام و ملیت‌ها،

توهین به ناموس و حرمت مدنی مردم؛

اهانت به احساسات مذهبی مؤمنان و روحانیون؛

توزیع و انتشار پورنوگرافی؛

استفاده از عبارات و الفاظ ناپسند؛

انتشار مطالبی که ناقض هنجارهای اخلاق مدنی و ملی بوده و برای نمادهای دولتی (آرم، پرچم، سرود ملی) توهین آمیز باشد.

هتک حرمت فرد؛

انتشار آگاهانه اطلاعات غلط و غیر موثق.

اصل ۲۴، مسئولیت در برابر نقض قانون رسانه‌های گروهی: در صورت نقض قانون مجرم به مسئولیت پیش بینی شده در قوانین قرقیزستان جلب می‌شود.

اصل ۲۵، اشخاص ناقض قانون رسانه‌های گروهی: در صورت نقض این قانون موسس رسانه گروهی (مدیر)، ارگان رسانه گروهی (سردبیر و شخص ارائه دهنده مطلب) به مسئولیت جلب می‌شوند.

اصل ۲۶، آزادسازی افراد مجرم به انتشار و پخش اطلاعات نادرست و به دور از واقعیت: ارگان‌های رسانه‌های گروهی نسبت به انتشار و پخش اطلاعات نادرست و به دور از واقعیت در موارد ذیل مسئولیت نخواهند داشت.

چنانچه این اطلاعات در اسناد و پیام‌های رسمی درج شده باشد.

چنانچه این اطلاعات از خبرگزاری‌ها یا دفاتر مطبوعاتی ارگان‌های دولتی و اجتماعی دریافت شده باشد.

چنانچه این اطلاعات پخش و انتشار مجدد لفظ به لفظ سخنرانی‌های عمومی باشد.

چنانچه در سخنرانی‌های افرادی باشد که در برنامه‌های زنده شرکت می‌کنند.

اصل ۲۷، جبران خسارت معنوی: خسارت معنوی که به شخص و سازمان در نتیجه انتشار اطلاعات به دور از واقعیت وارد شده باشد و باعث هتک حرمت آن (وی) شده باشد و یا موجب ورود خسارت معنوی دیگری شده باشد باید براساس حکم دادگاه و روال قانونی توسط رسانه گروهی جبران شود. میزان قابل جبران (به صورت پولی) توسط دادگاه تعیین می‌شود.